Angielsko-polski słowniczek sokolniczy

Zainspirowany lekturą nieudanego pod kątem terminologii sokolniczej przekładu książki Życie w średniowiecznym zamku duetu Joseph Gies i Frances Gies, postanowiłem wyjść naprzeciw translatorskiej potrzebie i wypełnić niszę. Zanurzywszy się we frapujące teksty poświęcone myślistwu ptaszemu, dokonałem książkowej i internetowej kwerendy, której owocem jest ten oto słowniczek.

Jeżeli przyda się on komuś w lekturze bądź tłumaczeniu tekstów dotykających tej dziedziny, spełni swoje zadanie, z tą myślą bowiem został stworzony.

Poniższe opracowanie, obejmujące około 200 haseł i nie aspirujące bynajmniej do miana słownika skończonego, zostało uproszczone do minimum, np. nie ma w nim rozróżnienia na części mowy, dlatego pod jednym hasłem można znaleźć zarówno czasownik, jak i rzeczownik. Kursywą podano informacje dla osób mniej wtajemniczonych, jako że słowniczek przeznaczony jest nie tylko dla sokolników, ale również dla laików, stąd obecność tak dla pierwszej grupy przejrzystych i oczywistych haseł, jak aylmeri czy saker, ponadto zamieściłem sporo synonimów, tak pomocnych (przy zachowaniu wszelkiego umiaru i ostrożności) w pracy przekładowej.

Zawarłem również hasła rzadko używane albo mniej lub bardziej przestarzałe, np. austringer czy sparviter, gdyż ich obecność w słowniczku może się okazać przydatna do tłumaczenia tekstów poświęconych myślistwu ptaszemu bądź o tematykę ptaków drapieżnych zahaczających. Starałem się raczej nie uwzględniać terminów, które nie mają w polszczyźnie uznanych odpowiedników, tak aby nie podawać po polsku ekwiwalentów opisowych. Należy pamiętać, że opracowanie służy do tłumaczenia tylko w jedną stronę, tj. z angielskiego na polski, np. yarak dotyczy tylko niektórych drapoli, a crutch w większości kontekstów nie jest dla sokolnika niczym innym, jak zwykłą podpórką czy kulą.

Za uwagi na temat powstającego słowniczka, wyjaśnienie pewnych terminów, pomoc i sugestie przy opracowaniu części haseł oraz propozycje umieszczenia niektórych ― pragnę podziękować członkom fejsbukowej grupy „Sokolnictwo dla początkujących”.

Jeszcze jedno: gdybyście chcieli słowniczek poszerzyć albo swoim sokolim wzrokiem dojrzeli jakieś błędy, w tym nie tylko grube pomyłki, ale i drobne omsknięcia, dajcie znać w sekcji komentarzy.

Kwalifikator „rzad.” oznacza termin rzadko stosowany, „ornit.” ― używany raczej przez ornitologów aniżeli sokolników.

A

• accessories ― 1. akcesoria, (przest.) obierz, utensylia
                             2. uzbrojenie

• aerie / aiery ― pielesz

• afterfeather ― przypiórko

• alula ― skrzydełko

• ambush hunting ― polowanie z zasiadki

• anklets ― szczepki

• antenaire ― antenaire

• arms ― łapy, nogi

 

• astringer / austringer (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik

 

• aviary ― woliera

• aylmeri ― (pęta) aylmeri

 

B

• bag ― waciek, torba sokolnicza

 

• band ― obrączka

• barb ― promień (część pióra)

• bare / bare-faced ― o ptaku: wykapturzony, bez karnala

 

• bate ― o ptaku: zrywać się

• bath pan ― kuweta

• bechin — kąsek

• bells ― janczarki, dzwonki

• bewit / bewet ― strzałka (rzemyk przy dzwonkach)

• bind ― o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę

• bird of prey ― ptak drapieżny, drapieżca, drapol

• block (perch) ― 1. blok (rodzaj siedziska)
                               2. czasem: berło
 

• bob ― kukać, kikać, bystrzeć

• bow perch ― pałąk, kabłąk

 

• bracelets (rzad.) ― szczepki

• braces ― rzemyki (troczki od kaptura)
                    draw the braces ― zaciągnąć kapturek / rzemyki, zacisnąć rzemyki
                    strike the braces ― otworzyć kapturek, rozciągnąć rzemyki

• brancher ― gałęźnik, podgniezdnik, (daw.) podgnieźnik

• broad-winged hawks / broad-wings ― szerokoskrzydłe

• bumblefoot ― grube łapy (choroba pododermatitis)

 

• button ― koreczek, kneflik

 

• buzzard ― myszołów (uwaga: w amer. ang. także sępnik, a nawet pot. sęp: sępniki
                     nazywa się sępami Nowego Świata, mimo że z sępami Starego Świata, czyli
                     sępami właściwymi, nie są spokrewnione)

 

C

• cadge ― stelarz (rodzaj siedziska)
 

• calamus (ornit.) ― dudka, dutka

 

• call in  ― przywołać ptaka

• calling off ― uwabianie

 

• cast ― 1. o ptaku: zrobić wypluwkę
               2. tandem

• casting ― wypluwka
                    bring up a casting ― zrobić wypluwkę

 

• casting jacket ― kaftan do unieruchomienia ptaka

 

• cast off ― cisnąć (ptaka z rękawicy w powietrze)

 

• cherrug (rzad.) ― raróg (zwyczajny / stepowy), cherrug

 

• claw ― pazur

 

• cope ― zrobić korekcję / dokonać korekcji / przeprowadzić zabieg korekcji (dzioba lub
                szponów)

 

• coping ― korekcja, zabieg korekcji (dzioba lub szponów)

• coverts ― pokrywy (rodzaj piór)

• creance ― dłużec

• crop ― wole

 

• crural ― nogawice

 

• crutch (w kontekście polowania z ciężkimi ptakami, gł. orłami) ― podczos

 

• cubital feathers (ornit.) ― drugorzędówki

D

• dive ― nurkować

 

• down feather ― pióro puchowe

• droppings ― blejty, odchody

 

 

E

• equipment ― akcesoria, (przest.) obierz, utensylia

 

• eyas / eyass / eyess ― 1. gniazdownik, gniezdnik
                                          2. pisklę / pisklak (drapola)

• eyelet ― oczko do pęt aylmeri

 

• eyrie ― pielesz

• eye stripe ― wąs (u sokoła)

F

• facial stripe ― wąs (u sokoła)

• falcon ― 1. sokół
                   2. samica sokoła
                   3. (rzad.) samica drapola
                   4. (rzad.) wędrowna, samica sokoła wędrownego

• falconer's knot ― węzeł sokolniczy

 

• falconry ― sokolnictwo, myślistwo ptasze, (przest.) łowy / polowanie pod pierzem

 

• falconry birds ― ptaki łowcze / myśliwskie / łowieckie  / sokolnicze / (daw.) myśliwe

 

• false aylmeri ― pęta fałszywe aylmeri

• field jesses ― pęta polowe
 

• fish hawk (rzad.) ― rybołów

• flags ― drugorzędówki

• fledgeling ― podlot

• flight feathers ― pierwszo- i drugorzędówki

 

• foot ≈ o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę

 

• full-summed ― o ptaku: wypierzony

• furniture ― 1. akcesoria, (przest.) obierz, utensylia
                        2. uzbrojenie

 

G

• gauntlet ― rękawica

• genti ― genti
 

• gerfalcon ― białozór, sokół norweski, (daw.): sokół biały, sokół północny, sokół islandzki,

                        sokół królewski

• giant hood ― skrzynia transportowa

• glove ― rękawica

• goshawk ― gołębiarz, jastrząb (zwyczajny), (daw.): gołębnik, gołębiołów, sokół jastrząb,
                        wielki jastrząb, prawdziwy jastrząb

• gersaker ― gersaker / gyrsaker

 

• gyr ― białozór, sokół norweski

• gyrfalcon ― białozór, sokół norweski

 

• gyrsaker ― gersaker / gyrsaker

• gyrkin ― samiec białozora

 

 

 

 

H

• hacked ― oblatany, wylatany

 

• hacking ― oblot

 

• haggard ― hagard

 

• halsband ― jangoli

• halstan (rzad.) ― jangoli

• hard-down ― o ptaku: suchy
 

• hard-penned ― o ptaku: suchy

• harrier  ― błotniak

 

• Harris hawk ― myszołowiec (towarzyski), harris, (przest.) jastrząb Harrisa

 

• hawk ― 1. jastrząb
                 2. ptak łowczy, ptak myśliwski, ptak łowiecki, (daw.) ptak myśliwy
                 broad-winged hawks ― szerokoskrzydłe
                 long-winged hawks ― długoskrzydłe
                 short-winged hawks ― krótkoskrzydłe

                 3. polować (z ptakiem łowczym)
 

• hawk box ― skrzynia transportowa

 

• hawking ― sokolnictwo, myślistwo ptasze, (przest.) łowy / polowanie pod pierzem

 

• hawking bag ― waciek, torba sokolnicza

 

• hen harrier ― błotniak zbożowy

• high ― o ptaku: 1. w wysokiej wadze
                              2. (rzad.) ≈ w wysokiej kondycji

 

• hobby ― kobuz, sokół kobuz, (daw.): sokół kobiec, koboszek, kobuzik, kobuzek, sokolik

                   mały, sokół leśny, sokolik drzewiec

• hood ― karnal, kaptur, kapturek, kapa, czapka, czapeczka, okulary, (daw.) szyszak
                skórzany
                draw the hood ― zaciągnąć kaptur

• hunter ― o ptaku: myśliwy, myśliwiec, łowca

• hunting vest ― kamizelka

• hybrid ― hybryd, hybryda

 

I

• imp ― sztukować pióra

• imping ― sztukowanie piór

 

• imprint ― 1. wdrukowywać
                    2. imprint

• imprinting ― uwarunkowanie, wdrukowanie, imprinting
 

• intermewed, np. three / two times intermewed ― w trzecim / drugim piórze


J

• jack ― samiec drzemlika

• jangoli ― jangoli
 

• jerkin ― samiec białozora

• jesses ― pęta

K

• kestrel ― pustułka

 

• kill ― ułówka, ułowka

• kite ― kania

• knurl (rzad.) ― koreczek, kneflik

L

• lanner ― raróg górski, lanner

• lanneret ― laneret, samiec raroga górskiego
 

• leash ― przedłużacz (pęt), pęca, pętca

• long-winged hawks / long-wings ― długoskrzydłe

 

• lore ― kantarek (część głowy)

 

• low ― o ptaku: w niskiej wadze

• lugger ― raróg indyjski, lugger
 

• lure ― wabidło, wab

 

M

• mail ― pióra piersiowe

 

• Malar stripe ― wąs (u sokoła)
 

• man ― ukrócić ptaka

• manned ― o ptaku: ukrócony

• manning ― ukracanie

• mangalah / mangala / mankalah ― karwasz, mangla
 

• mantle ― o ptaku: nakrywać
 

• marsh harrier ― 1. błotniak stawowy
                                2. błotniak wschodni

• merlin ― drzemlik (daw.): krogulczyk, kobaszek, jastrząbek

• mew(s) ― sokolarnia, ptaszarnia

• molt / moult ― 1. pierzenie
                            2. pierzyć się

 

• Montagu's harrier ― błotniak łąkowy

• musket ― samiec krogulca
 

• mute(s) ― blejty, odchody

N
• nape ― kark

 

• nare ― nozdrze

• Norway hawk ― gołębiarz, jastrząb (zwyczajny), dawne nazwy: gołębnik, gołębiołów, sokół jastrząb, wielki jastrząb, prawdziwy jastrząb (uwaga: nie mylić z sokołem norweskim)

• notch ― (sokoli) ząb

• nyass (rzad.) ― 1. gniazdownik, gniezdnik
                             2. pisklę / pisklak (drapola)

O
• osprey ― rybołów

• ostringer (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik

P
• passager  ― dziwok, rabiec, dziczek, dziwek

• passage hawk ― dziwok, rabiec, dziczek, dziwek

 

• pelerin ― pelerin

 

• pellet ― wypluwka (gł. u sów)
 

• perch ― siedzisko

• peregrine ― sokół wędrowny, (rzad.) sokół właściwy / szlachetny, (rzad.) szlachcic,
                         (rzad.) dziwok, (daw.): sokół podróżny, sokół rabik, rabiec, pstrokosz

• permanent knot ― koreczek, kneflik

 

• plumage ― pióra, upierzenie

• plume ― 1. pióropusz (na kapturze) 

                   2. o ptaku: piórować (obierać zwierzynę z pierza)

• prey ― zdobycz; ułówka, ułowka

 

• primaries ― pierwszorzędówki

 

Q
• quarry ― 1. zwierzyna
                   2. zdobycz; ułówka, ułowka

• quill ― dudka, dutka

 

 

R
• rabbit lure ― bałwanek, łupież, cień, maniak (rodzaj wabidła)

 

• rachis (ornit.) ― stosina

 

• rake ― o ptaku: uderzyć / kopnąć zwierzynę

 

• raptor ― drapieżca, ptak drapieżny, drapol

 

• remiges (rzad.) ― pierwszo- i drugorzędówki

• retrix (l.mn. retrices, ornit.) ― sterówka

 

• ring ― obrączka

• ring perch ― lizak (rodzaj siedziska)
 

• river hawk (rzad.) ― rybołów

 

• robin ― samiec kobuza

• ruff ≈ kopnąć / uderzyć zwierzynę

S
• sails (rzad.) ― skrzydła (drapola)

 

• saker ― raróg (zwyczajny / stepowy), saker, (daw.): raróg polak, pływacz, krzeczot

• sakeret ― samiec raroga (zwyczajnego / stepowego), sakeret

 

• scale ― łuska rogowa

 

• scales ― waga

 

• scapulars ― barkówki (pióra)

 

• screen perch ― siedzisko bramkowe, bramka

• sea hawk (rzad.) ― rybołów

• seare (rzad.) ― woskówka

• secondaries ― drugorzędówki

• seeling ― zaszywanie powiek/oczu

• sere (rzad.) ― woskówka

• shaft ― stosina

• sharp-set, np. to be sharp-set ≈ o ptaku: mieć pasję

 

• short-winged hawks / short-wings ― krótkoskrzydłe

• shortwinger (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik

• slices / slicings ― blejty, odchody

 

• soar ― szybować (przy wykorzystaniu komina termalnego)

• spar ― samica krogulca, krogulczyca

• sparrowhawk ― krogulec, wróblarz, (daw.): krogulczyk, krogulaszek, ptasznik, jastrząbek,                                                 przepiórnik

• sparviter (rzad.) ― jastrzębiarz polujący z krogulcami
 

• still hunting ― polowanie z czatów
 

• stoop ― 1. o ptaku: pikować, nurkować
                  2. pikowanie, nurkowanie

• strike ― o ptaku: uderzyć, bić 

 

• swing lure ― wabidło, wab          

• swivel ― werblik, krętlik
 

• swoop ― pikować, nurkować

 

T
• tail feathers ― sterówki

 

• tail guard ― ochraniacz na ogon

• take ― dosiad

• take up ― podebrać (ptaka z wabidła / zdobyczy)

 

• talon ― szpon

• tarsus ― skok, kość skokowa

• tassel ― wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet

• telemetry ― telemetria, drut

• telemetry tail mount ― klips do telemetrii
 

• tercel ― 1. samiec drapola
                  2. samiec sokoła
                  3. (rzad.) wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet

• tertials ― trzeciorzędówki

• thigh ― podudzie
 

• tiercel ― 1. samiec drapola
                   2. samiec sokoła
                   3. (rzad.) wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet
                   tiercel merlin ― samiec drzemlika

• tomia (l.poj. tomium) ― krajce, feston

 

• tomial tooth ― (sokoli) ząb

 

• train ― 1. ogon
                2. układać ptaka

 

• training ― układanie

 

• travel box / travelling box ― skrzynia transportowa

• truss ― o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę

• Turk’s head knot ― czub (na kapturze)

 

 

V

• vane (ornit.) ― chorągiewka

 

• vest ― kamizelka

 

W
• wait on ― o ptaku: czatować, wyczekiwać

• waiting on ― czatowanie, wyczekiwanie

• western osprey (rzad.) ― rybołów

 

• whistle ― 1. gwizdek
                    2. świstawka

• wing over ― o ptaku: zrobić zwrot (w powietrzu)

• wingspan ― siąg, rozpiętość skrzydeł

 

Y

• yarak (nie dotyczy sokołów), np. to be in yarak ≈ mieć chuć

Tylko nie patrzcie na mnie rarogiem, jeśli natkniecie się na błędy rzeczowe. Co złego, to ja. Mea maxima culpa. O wszelkich minusach (i plusach) słowniczka dajcie znać w komentarzach.

Chwal ćwik!

© Paweł Jarosław Kamiński 2021