wtorek, 6 lipca 2021

Angielsko-polski słowniczek sokolniczy

Zainspirowany lekturą nieudanego pod kątem terminologii sokolniczej przekładu książki Życie w średniowiecznym zamku duetu Joseph Gies i Frances Gies, postanowiłem wyjść naprzeciw translatorskiej potrzebie i wypełnić niszę. Zanurzywszy się we frapujące teksty poświęcone myślistwu ptaszemu, dokonałem książkowej i internetowej kwerendy, której owocem jest ten oto słowniczek.

Jeżeli przyda się on komuś w lekturze bądź tłumaczeniu tekstów dotykających tej dziedziny, spełni swoje zadanie, z tą myślą bowiem został stworzony.

Poniższe opracowanie, obejmujące około 200 haseł i nie aspirujące bynajmniej do miana słownika skończonego, zostało uproszczone do minimum, np. nie ma w nim rozróżnienia na części mowy, dlatego pod jednym hasłem można znaleźć zarówno czasownik, jak i rzeczownik. Kursywą podano informacje dla osób mniej wtajemniczonych, jako że słowniczek przeznaczony jest nie tylko dla sokolników, ale również dla laików, stąd obecność tak dla pierwszej grupy przejrzystych i oczywistych haseł, jak aylmeri czy saker, ponadto zamieściłem sporo synonimów, tak pomocnych (przy zachowaniu wszelkiego umiaru i ostrożności) w pracy przekładowej.

Zawarłem również hasła rzadko używane albo mniej lub bardziej przestarzałe, np. austringer czy sparviter, gdyż ich obecność w słowniczku może się okazać przydatna do tłumaczenia tekstów poświęconych myślistwu ptaszemu bądź o tematykę ptaków drapieżnych zahaczających. Starałem się raczej nie uwzględniać terminów, które nie mają w polszczyźnie uznanych odpowiedników, tak aby nie podawać po polsku ekwiwalentów opisowych. Należy pamiętać, że opracowanie służy do tłumaczenia tylko w jedną stronę, tj. z angielskiego na polski, np. yarak dotyczy tylko niektórych drapoli, a crutch w większości kontekstów nie jest dla sokolnika niczym innym, jak zwykłą podpórką czy kulą.

Za uwagi na temat powstającego słowniczka, wyjaśnienie pewnych terminów, pomoc i sugestie przy opracowaniu części haseł oraz propozycje umieszczenia niektórych ― pragnę podziękować członkom fejsbukowej grupy „Sokolnictwo dla początkujących”.

Jeszcze jedno: gdybyście chcieli słowniczek poszerzyć albo swoim sokolim wzrokiem dojrzeli jakieś błędy, w tym nie tylko grube pomyłki, ale i drobne omsknięcia, dajcie znać w sekcji komentarzy.

Czubaty, Jastrząb Gołębiarz, Raptor


Kwalifikator „rzad.” oznacza termin rzadko stosowany, „ornit.” ― używany raczej przez ornitologów aniżeli sokolników.

A

 accessories ― 1. akcesoria, (przest.) obierz, utensylia
                             2. uzbrojenie

• aerie / aiery ― pielesz

• afterfeather ― przypiórko

• alula ― skrzydełko

• ambush hunting ― polowanie z zasiadki


• anklets ― szczepki

• antenaire ― antenaire

• arms ― łapy, nogi
 
• astringer / austringer (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik
 
• aviary ― woliera

• aylmeri ― (pęta) aylmeri
 

B

bag ― waciek, torba sokolnicza
 
• band ― obrączka

barb ― promień (część pióra)

bare / bare-faced ― o ptaku: wykapturzony, bez karnala
 
• bate ― o ptaku: zrywać się

• bath pan ― kuweta

bechin — kąsek

bells ― janczarki, dzwonki

• bewit / bewet ― strzałka (rzemyk przy dzwonkach)

bind ― o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę

bird of prey ― ptak drapieżny, drapieżca, drapol

block (perch) ― 1. blok (rodzaj siedziska)
                               2. czasem: berło
 
bob ― kukać, kikać, bystrzeć

bow perch ― pałąk, kabłąk
 
bracelets (rzad.) ― szczepki

braces ― rzemyki (troczki od kaptura)
                   
draw the braces ― zaciągnąć kapturek / rzemyki, zacisnąć rzemyki
                    strike the braces ― otworzyć kapturek, rozciągnąć rzemyki

brancher ― gałęźnik, podgniezdnik, (daw.) podgnieźnik

broad-winged hawks / broad-wings ― szerokoskrzydłe

bumblefoot ― grube łapy (choroba pododermatitis)
 
button ― koreczek, kneflik
 
buzzard ― myszołów (uwaga: w amer. ang. także sępnik, a nawet pot. sęp: sępniki
                     nazywa się sępami Nowego Świata, mimo że z sępami Starego Świata, czyli
                     sępami właściwymi, nie są spokrewnione)



Sokolnictwo, Adler, Raptor, Zwierzę Dzikie, Zwierząt
 

C
• cadge ― stelarz (rodzaj siedziska)
 
• calamus (ornit.) ― dudka, dutka
 
• call in  ― przywołać ptaka

• calling off ― uwabianie
 
• cast ― 1. o ptaku: zrobić wypluwkę
               2. tandem

• casting ― wypluwka
                    bring up a casting ― zrobić wypluwkę
 
• casting jacket ― kaftan do unieruchomienia ptaka
 
• cast off ― cisnąć (ptaka z rękawicy w powietrze)
 
• cherrug (rzad.) ― raróg (zwyczajny / stepowy), cherrug
 
• claw ― pazur
 
• cope ― zrobić korekcję / dokonać korekcji / przeprowadzić zabieg korekcji (dzioba lub
                szponów)

 
• coping ― korekcja, zabieg korekcji (dzioba lub szponów)

• coverts ― pokrywy (rodzaj piór)

• creance ― dłużec

• crop ― wole
 
• crural ― nogawice
 
• crutch (w kontekście polowania z ciężkimi ptakami, gł. orłami) ― podczos
 
• cubital feathers (ornit.) ― drugorzędówki


D
• dive ― nurkować
 
• down feather ― pióro puchowe

droppings ― blejty, odchody
 
 
E
equipment ― akcesoria, (przest.) obierz, utensylia
 
• eyas / eyass / eyess ― 1. gniazdownik, gniezdnik
                                          2. pisklę / pisklak (drapola)

eyelet ― oczko do pęt aylmeri
 
• eyrie ― pielesz

• eye stripe ― wąs (u sokoła)


F
• facial stripe ― wąs (u sokoła)

• falcon ― 1. sokół
                   2. samica sokoła
                   3. (rzad.) samica drapola
                   4. (rzad.) wędrowna, samica sokoła wędrownego

falconer's knot ― węzeł sokolniczy
 
• falconry ― sokolnictwo, myślistwo ptasze, (przest.) łowy / polowanie pod pierzem
 
• falconry birds ― ptaki łowcze / myśliwskie / łowieckie  / sokolnicze / (daw.) myśliwe
 
• false aylmeri ― pęta fałszywe aylmeri

• field jesses ― pęta polowe
 
• fish hawk (rzad.) ― rybołów

• flags ― drugorzędówki

• fledgeling ― podlot

• flight feathers ― pierwszo- i drugorzędówki
 
• foot ≈ o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę
 
• full-summed ― o ptaku: wypierzony

• furniture ― 1. akcesoria, (przest.) obierz, utensylia
                        2. uzbrojenie

 
G
• gauntlet ― rękawica

• genti ― genti
 
• gerfalcon ― białozór, sokół norweski, (daw.): sokół biały, sokół północny, sokół islandzki,
                        sokół królewski

• giant hood ― skrzynia transportowa

• glove ― rękawica

• goshawk ― gołębiarz, jastrząb (zwyczajny), (daw.): gołębnik, gołębiołów, sokół jastrząb,
                        wielki jastrząb, prawdziwy jastrząb

• gersaker ― gersaker / gyrsaker
 
• gyr ― białozór, sokół norweski

gyrfalcon ― białozór, sokół norweski
 
gyrsaker ― gersaker / gyrsaker

• gyrkin ― samiec białozora
 
 
Angielski Sokoła, Sokół Na Ręku, Hunter
 
 
H
• hacked ― oblatany, wylatany
 
• hacking ― oblot
 
• haggard ― hagard
 
• halsband ― jangoli

• halstan (rzad.) ― jangoli

• hard-down ― o ptaku: suchy
 
• hard-penned ― o ptaku: suchy

• harrier  ― błotniak
 
• Harris hawk ― myszołowiec (towarzyski), harris, (przest.) jastrząb Harrisa
 
• hawk ― 1. jastrząb
                 2. ptak łowczy, ptak myśliwski, ptak łowiecki, (daw.) ptak myśliwy
                 broad-winged hawks ― szerokoskrzydłe
                 long-winged hawks ― długoskrzydłe
                 short-winged hawks ― krótkoskrzydłe
                 3. polować (z ptakiem łowczym)
 
• hawk box ― skrzynia transportowa
 
• hawking ― sokolnictwo, myślistwo ptasze, (przest.) łowy / polowanie pod pierzem
 
• hawking bag ― waciek, torba sokolnicza
 
• hen harrier ― błotniak zbożowy

high ― o ptaku: 1. w wysokiej wadze
                              2. (rzad.) ≈ w wysokiej kondycji
 
• hobby ― kobuz, sokół kobuz, (daw.): sokół kobiec, koboszek, kobuzik, kobuzek, sokolik
                   mały, sokół leśny, sokolik drzewiec

• hood ― karnal, kaptur, kapturek, kapa, czapka, czapeczka, okulary, (daw.) szyszak
                skórzany
                draw the hood ― zaciągnąć kaptur

• hunter ― o ptaku: myśliwy, myśliwiec, łowca

• hunting vest ― kamizelka

• hybrid ― hybryd, hybryda
 

I
• imp ― sztukować pióra

• imping ― sztukowanie piór
 
• imprint ― 1. wdrukowywać
                    2. imprint

• imprinting ― uwarunkowanie, wdrukowanie, imprinting
 
• intermewed, np. three / two times intermewed ― w trzecim / drugim piórze


J
• jack ― samiec drzemlika

• jangoli ― jangoli
 
• jerkin ― samiec białozora

• jesses ― pęta


K
• kestrel ― pustułka
 
• kill ― ułówka, ułowka

• kite ― kania

• knurl (rzad.) ― koreczek, kneflik


L
• lanner ― raróg górski, lanner

• lanneret ― laneret, samiec raroga górskiego
 
• leash ― przedłużacz (pęt), pęca, pętca

• long-winged hawks / long-wings ― długoskrzydłe
 
• lore ― kantarek (część głowy)
 
• low ― o ptaku: w niskiej wadze

• lugger ― raróg indyjski, lugger
 
• lure ― wabidło, wab


Harris Jastrząb, Hippy, Mikrofon, Zielony, Falconer
 

M
• mail ― pióra piersiowe
 
• Malar stripe ― wąs (u sokoła)
 
• man ― ukrócić ptaka

• manned ― o ptaku: ukrócony

• manning ― ukracanie

• mangalah / mangala / mankalah ― karwasz, mangla
 
• mantle ― o ptaku: nakrywać
 
• marsh harrier ― 1. błotniak stawowy
                                2. błotniak wschodni

• merlin ― drzemlik (daw.): krogulczyk, kobaszek, jastrząbek

• mew(s) ― sokolarnia, ptaszarnia

• molt / moult ― 1. pierzenie
                            2. pierzyć się
 
• Montagu's harrier ― błotniak łąkowy

• musket ― samiec krogulca
 
• mute(s) ― blejty, odchody


N
nape ― kark
 
• nare ― nozdrze

• Norway hawk ― gołębiarz, jastrząb (zwyczajny), dawne nazwy: gołębnik, gołębiołów, sokół jastrząb, wielki jastrząb, prawdziwy jastrząb (uwaga: nie mylić z sokołem norweskim)

• notch ― (sokoli) ząb

• nyass (rzad.) ― 1. gniazdownik, gniezdnik
                             2. pisklę / pisklak (drapola)


O
• osprey
― rybołów

• ostringer (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik


P
• passager 
― dziwok, rabiec, dziczek, dziwek

• passage hawk ― dziwok, rabiec, dziczek, dziwek
 
• pelerin ― pelerin
 
• pellet ― wypluwka (gł. u sów)
 
• perch ― siedzisko

• peregrine ― sokół wędrowny, (rzad.) sokół właściwy / szlachetny, (rzad.) szlachcic,
                         (rzad.) dziwok, (daw.): sokół podróżny, sokół rabik, rabiec, pstrokosz

permanent knot ― koreczek, kneflik
 
• plumage ― pióra, upierzenie

• plume ― 1. pióropusz (na kapturze) 
                   2. o ptaku: piórować (obierać zwierzynę z pierza)

prey ― zdobycz; ułówka, ułowka
 
• primaries ― pierwszorzędówki


Sokół, Ptak, Portret, Bird Of Prey, Zwierząt
 

Q
• quarry
― 1. zwierzyna
                   2. zdobycz; ułówka, ułowka

quill ― dudka, dutka
 
 
R
• rabbit lure
― bałwanek, łupież, cień, maniak (rodzaj wabidła)
 
rachis (ornit.) ― stosina
 
rake ― o ptaku: uderzyć / kopnąć zwierzynę
 
• raptor ― drapieżca, ptak drapieżny, drapol
 
• remiges (rzad.) ― pierwszo- i drugorzędówki

• retrix (l.mn. retrices, ornit.) ― sterówka
 
• ring ― obrączka

• ring perch ― lizak (rodzaj siedziska)
 
• river hawk (rzad.) ― rybołów
 
• robin ― samiec kobuza

• ruff ≈ kopnąć / uderzyć zwierzynę


S
• sails (rzad.) ― skrzydła (drapola)
 
• saker ― raróg (zwyczajny / stepowy), saker, (daw.): raróg polak, pływacz, krzeczot

• sakeret ― samiec raroga (zwyczajnego / stepowego), sakeret
 
• scale ― łuska rogowa
 
• scales ― waga
 
• scapulars ― barkówki (pióra)
 
• screen perch ― siedzisko bramkowe, bramka

• sea hawk (rzad.) ― rybołów

• seare (rzad.) ― woskówka

• secondaries ― drugorzędówki

• seeling ― zaszywanie powiek/oczu

• sere (rzad.) ― woskówka

• shaft ― stosina

sharp-set, np. to be sharp-set ≈ o ptaku: mieć pasję
 
short-winged hawks / short-wings ― krótkoskrzydłe

shortwinger (rzad.) ― jastrzębiarz, jastrzębnik

• slices / slicings ― blejty, odchody
 
• soar ― szybować (przy wykorzystaniu komina termalnego)

• spar ― samica krogulca, krogulczyca

• sparrowhawk ― krogulec, wróblarz, (daw.): krogulczyk, krogulaszek, ptasznik, jastrząbek,                                                 przepiórnik

• sparviter (rzad.) ― jastrzębiarz polujący z krogulcami
 
• still hunting ― polowanie z czatów
 
• stoop ― 1. o ptaku: pikować, nurkować
                  2. pikowanie, nurkowanie

• strike ― o ptaku: uderzyć, bić 
 
• swing lure ― wabidło, wab          

• swivel ― werblik, krętlik
 
• swoop ― pikować, nurkować


Sokół, Ptak, Raptor, Ptak Drapieżny, Bill, Charakter
 

T
tail feathers ― sterówki
 
• tail guard ― ochraniacz na ogon

take ― dosiad

take up ― podebrać (ptaka z wabidła / zdobyczy)
 
• talon ― szpon

• tarsus ― skok, kość skokowa

• tassel ― wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet

• telemetry ― telemetria, drut

• telemetry tail mount ― klips do telemetrii
 
• tercel ― 1. samiec drapola
                  2. samiec sokoła
                  3. (rzad.) wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet

• tertials ― trzeciorzędówki

• thigh ― podudzie
 
• tiercel ― 1. samiec drapola
                   2. samiec sokoła
                   3. (rzad.) wędrowny, samiec (sokoła) wędrownego, tiercelet
                   tiercel merlin
― samiec drzemlika

tomia (l.poj. tomium) ― krajce, feston
 
• tomial tooth ― (sokoli) ząb
 
• train ― 1. ogon
                2. układać ptaka
 
• training ― układanie
 
• travel box / travelling box ― skrzynia transportowa

• truss ― o ptaku: dosiąść / związać zwierzynę

• Turk’s head knot ― czub (na kapturze)
 
 
V
vane (ornit.) ― chorągiewka
 
• vest ― kamizelka
 

W
• wait on ― o ptaku: czatować, wyczekiwać

• waiting on ― czatowanie, wyczekiwanie

• western osprey (rzad.) ― rybołów
 
• whistle ― 1. gwizdek
   
                 2. świstawka

• wing over ― o ptaku: zrobić zwrot (w powietrzu)

• wingspan ― siąg, rozpiętość skrzydeł
 

Y
• yarak (nie dotyczy sokołów), np. to be in yarak ≈ mieć chuć


Tylko nie patrzcie na mnie rarogiem, jeśli natkniecie się na błędy rzeczowe. Co złego, to ja. Mea maxima culpa. O wszelkich minusach (i plusach) słowniczka dajcie znać w komentarzach.

Chwal ćwik!


© Paweł Jarosław Kamiński 2021

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz